Rouwband

Documentaire

Een tijdje geleden was er een indrukwekkende documentaire over rouw: ‘De achterblijvers’ Verschillende nabestaanden kwamen aan het woord en vertelden het verhaal van hun verlies. Het verlies van twee kinderen, een partner, ouders, een broer of zus. Aangrijpende verhalen waarin ieder op zijn eigen manier een weg zocht om het verlies te kunnen dragen en verenigbaar te maken met het eigen voortsnellende leven. Eén van de nabestaanden zei: ‘Eigenlijk zouden alle mensen in de rouw een rouwband moeten dragen.’

Ton

Afgelopen periode kwam de dood ook zomaar ons leven in toen Jan Willems vriend Ton na een periode van ziek zijn overleed. We zagen het aankomen, hij ging steeds meer en sneller achteruit en toen was daar het onvermijdelijke moment. Een afscheid, een moment van herinneringen delen en samen zijn, tranen en een lach en nog een allerlaatste blik op de kist. En dan moeten we loslaten. Wat heftig, wat jong ook nog. Ton heeft het goed nu, zijn ziekte is voorgoed voorbij, maar de achterblijvers moeten dealen met een grote lege plek. Rouw.

Verliezen

Ook in mijn praktijk kom ik regelmatig mensen tegen die met een verlies te maken hebben gekregen. Dat kan een verlies zijn door de dood. Het verlies van een vader of moeder, broer of zus, een kindje, soms zelfs nog ongeboren, een vriend of vriendin, een buur of iemand uit de kerk of van de sportvereniging. Maar er zijn ook zoveel andere verliezen die rouw met zich meebrengen. Ik denk aan echtscheidingen, verbroken relaties, dromen die niet in vervulling kunnen gaan, een onvervulde kinderwens, een ziekte waardoor je steeds beperkter wordt en die nooit meer overgaat. Het lijken misschien minder dramatische verliezen omdat de dood niet om de hoek komt kijken, maar het proces waar je doorheen moet is hetzelfde.

Rouwen

Rouwen is een proces en iedereen doet het op zijn eigen tijd en manier. Ik heb in mijn boek ‘Adem in, Adem uit’ ook geschreven over rouwprocessen en de fasen die daarbij horen: ontkenning, boosheid, onderhandelen, depressie en aanvaarding. Fasen die door elkaar heenlopen, soms langer en soms korter duren en die elkaar afwisselen (soms in hoog tempo).

Misschien heb jij op dit moment ook wel te maken met een verlies. In je eigen leven, of dicht in je buurt. Ben je of ken je iemand voor wie de tijd even stilstaat omdat er iets ingrijpends is gebeurd. ‘Eigenlijk zou iedereen die met rouw te maken heeft een rouwband moeten dragen.’ Van de buitenkant is het niet zichtbaar dat je verdriet hebt, dat je in de war bent of boos. Dat het leven zijn glans verloren heeft en er dagen zijn dat het zinloos lijkt om überhaupt uit bed te komen, laat staan de dagelijkse dingen te doen.

In de eerste periode na een verlies heeft iedereen aandacht voor je. Mensen staan voor je klaar, je krijgt kaarten, telefoontjes, misschien wordt er voor je gekookt of boodschappen gedaan. Maar al heel snel wordt dat minder. Het leven gaat verder voor iedereen. Voor iedereen, behalve voor jou. De tijd lijkt stil te staan, en toch ook weer niet. Wat is tijd eigenlijk een raar begrip als je met verlies te maken hebt gekregen.

Rouwband

Als we een rouwband zouden dragen, zouden mensen om ons heen beseffen dat ons leven helemaal niet vanzelfsprekend verder gaat. Het zou helpen om zonder woorden, zonder vragen, te begrijpen waarom je niet gezellig doet, of zomaar uit je slof schiet. Waarom je een verhaal maar half hoort of geen zin hebt om mee te doen met uitbundige gesprekken. Je zou niets hoeven uit te leggen, want de band zou voor zich spreken. Je zou anderen herkennen en samen stil kunnen staan en elkaar bemoedigen.

Hoe lang we zo’n band zouden moeten dragen? Zo lang als nodig is voor jou! Want rouw laat zich niet in een tijdspad dwingen. Rouwen is een proces dat tijd nodig heeft. Voor iedereen is dat anders. Het heeft ook te maken met de manier waarop het afscheid verlopen is. Heb je kunnen vechten? Was het een onverwacht, plotseling afscheid? Was er tijd om te wennen aan het idee van afscheid nemen? Het zijn allemaal factoren die meespelen in het rouwproces. Soms beginnen we al met rouwen voordat het afscheid er daadwerkelijk is. Dat is mooi als dat kan. Want dan kun je heel bewust toeleven naar een afscheid. Dat maakt het niet minder moeilijk, maar het maakt wel dat je heel bewust kunt omgaan met gebeurtenissen. Je kunt kostbare momenten vastleggen voor later. Maar als dat niet kan, als de dood of ziekte of gemis, zomaar je leven instappen, dan heb je een heel ander proces. Dan zul je heel bewust je herinneringen moeten opzoeken om die alsnog vast te leggen als je daar behoefte aan hebt.

Klokje rond

Ik zeg wel eens tegen mensen in mijn praktijk dat er sowieso een kalenderjaar overheen gaat om een klein beetje te ‘wennen’ aan het verlies. Het klokje van het jaar moet helemaal rond gaan. De eerste keer je verjaardag zonder... kerst en oud en nieuw. Op vakantie gaan en terugdenken aan hoe anders het vorig jaar nog was. Momenten in de tijd die als het ware als markeerpaaltjes opeens langs je weg staan. Weet je nog? Herinner je je dat? Toen zei ik nog... Het is goed om stil te staan bij zulke momenten en herinneringen. Het helpt in je rouwproces. Er zullen door zo’n jaar heen allerlei gevoelens door elkaar heen lopen, en alles is goed. Boosheid, verdriet, frustratie, gemis, leegte, verlangen, pijn, somberheid, gelatenheid... alles is oké. Zelfs als het allemaal op één dag langs komt. Het is normaal. Kijk maar ‘s in de spiegel... je hebt je rouwband nog om!

Rouw is de prijs van liefhebben

Misschien zouden we een rouwband moeten maken die zwart is maar langzaam maar zeker verkleurd door het zonlicht en de warmte. Ik weet niet of dat kan, maar het zou mooi zijn. Een band die van diep zwart naar heel licht grijs gaat. Totdat ie niet meer opvalt en niet meer nodig is. Ik vind het zo’n gek idee nog niet, zo’n rouwband.

Ik las een uitspraak die me raakte: ‘Rouw is de prijs die we betalen voor liefde’. Prachtig, zo is het. Als we niet zouden liefhebben, zouden we niet hoeven rouwen. Maar wat is een leven zonder liefhebben? Is dat wel leven? Ik denk weer aan Ton. Ik hield van Ton, zo’n eerlijk, puur mens. Altijd oprecht geïnteresseerd in hoe het met me ging. Wat hebben we gelachen met elkaar maar ook goede gesprekken gehad. Ik vergeet niet snel meer hoe hij op de dag van onze verhuizing op ons balkonnetje ging staan op de eerste verdieping en de buurt toesprak op een manier zoals alleen Ton dat zou kunnen. Herinneringen die blijvend zijn en die ik koester. Maar juist omdat Ton een plekje in mijn hart had, was het verdriet heftig en intens toen hij er niet meer was. Dat is rouw, de prijs van liefhebben. En, dat realiseer ik me heel goed, dan heb ik het nu over rouw-op-afstand, omdat het mijn directe leven niet raakt. Voor deze rouw hoef ik geen rouwband te dragen, maar in gedachten zie ik die band wel bij zijn kinderen.

Wees mild voor jezelf als je met verlies te maken hebt gekregen. Neem alle tijd die nodig is voor jou. Draag je rouwband zo lang als voor jou goed is. Wees mild voor anderen die met rouw te maken kregen. Geef hen de ruimte om zo vaak als nodig is te praten over hun verlies. Al is het honderdduizend keer hetzelfde verhaal. Luister en doe wat je kunt als het gaat om praktische dingen. Laat licht en liefde schijnen op die donkere rouwband zodat hij langzaam maar zeker kan vervagen. Wie weet draag jij op een dag zo’n band en wil jij ook met zoveel compassie omringd worden.