De kracht van wortels

Wortels

Vorig jaar was Jan Willem aan het klussen. Er moest een dakje vernieuwd worden en om de ladder op een vlakke ondergrond te kunnen zetten moesten er eerst een paar stoeptegels in het steegje recht gelegd worden. Ze lagen schots en scheef en staken een beetje omhoog. De tegels werden verwijderd en de boosdoener werd zichtbaar: een stevige wortel van een boom die een paar meter verderop stond. De kracht van de wortel had de stoeptegel, waar toch dagelijks over gelopen en gefietst wordt, omhoog geduwd.

Bepalend

Ik dacht erover na. Het grootste deel van wortels zie je niet. En toch zijn wortels misschien wel het meest bepalende deel van een boom of plant. De wortels zorgen voor het benodigde vocht, ze halen voedsel uit de grond en zorgen voor stevigheid. Je zou kunnen zeggen dat wortels van belang zijn voor het (voort)bestaan van de boom. Zonder wortels geen leven. Kijk maar naar wat er gebeurd als je een bloem plukt. Hij blijft nog een paar dagen goed in een vaas met water maar dan verslapt hij en gaat dood.

Bodem van je bestaan

Je zou kunnen zeggen dat het gezin van herkomst de bodem is van je bestaan. Je wordt geboren als hulpeloos en afhankelijk mensje. Om te overleven heb je je ouders of andere volwassenen nodig die jou voorzien van eten en affectie. Je wortels moeten zich nog ontwikkelen en je kunt nog niet op eigen kracht in leven blijven. In gezonde situaties ontwikkel je langzaam maar zeker een uitgebreid wortelstelsel en is de bodem dermate gevuld met goede voedingsstoffen dat je stevig en sterk wordt. Stabiel. Natuurlijk zal er best wel eens een flinke storm waaien, maar dan beweeg je mee, en je valt niet om.

Tekort

Helaas groeien veel kinderen op in gezinnen waar geen gezonde voedingsbodem aanwezig is. Al op jonge leeftijd komen kinderen eten of affectie tekort. Ouders zijn onmachtig (veelal door hun eigen geschiedenis) om hun kind de juiste portie liefde, aandacht, meeleven én grenzen mee te geven. Soms kunnen ouders hun kinderen niet beschermen tegen misbruik door familieleden of (on)bekenden. Of hebben ze het te druk met de strijd die ze samen voeren om er voor hun kind te zijn. Er ontstaan tekorten in de ontwikkeling en de hechting, het wortelstelsel dat zo van belang is om te (over)leven, komt onder druk te staan.

Hechting

Er wordt steeds meer bekend over het belang van goede hechting en over problemen in hechting. John Bowlby, de grondlegger van de hechtingstheorie, zegt dat gehechtheid niet het gevolg is van ouderlijke zorg, maar dat het een aangeboren behoefte is van ieder kind. Het gedrag van het kind lokt nabijheid, bescherming en verzorging uit. Als ouders of verzorgers hier responsief op reageren, draagt dat bij aan een veilige hechting.

Bij een goede hechting ontwikkelt het kind basisvertrouwen en basisveiligheid. Een kind dat veilig gehecht is, zoekt de nabijheid van de opvoeder. Het kind voelt zich vrij om nieuwe dingen te onderzoeken en te leren. Het kind heeft er vertrouwen in dat de opvoeder beschikbaar is omdat dit in eerdere situaties ook het geval bleek te zijn.

Een kind dat onveilig gehecht is, heeft weinig tot geen vertrouwen in anderen en zichzelf. Dit heeft gevolgen voor het aangaan en in stand houden van relaties. Een onveilig gehecht kind verkent de omgeving minder en leert minder. Hechtingsproblematiek heeft dus een negatief effect op de cognitieve ontwikkeling. Daarnaast kunnen deze kinderen problemen hebben met het aanvaarden van gezag.

Er zijn drie vormen van onveilige hechting:
- Onveilig vermijdend gehecht
- Onveilig afwerend gehecht
- Gedesorganiseerd gehecht

Relaties

Als er sprake is van een onveilige hechting werkt dit door in alle relaties die worden aangegaan. In vriendschappen, partnerrelaties, met buren, collega's en gemeenteleden. Dat is de kracht van wortels... in dit geval een verwoestende kracht van wortels.

Ik kom in mijn praktijk veel stellen tegen die met elkaar in de knoop zijn geraakt. In bijna alle gevallen is een onveilige hechting in het gezin van herkomst de reden van conflicten en strubbelingen. Dat is niet waar je als eerste op gericht bent of aan denkt als je met je partner in conflict bent, maar in de loop van de therapie ontdekken we vaak dat wat je hebt meegekregen in de basis nog steeds je leven van vandaag bepaalt.

Mest

Het klinkt misschien als een wat somber verhaal. Zo van, eens verpest altijd verpest. Maar niets is minder waar dan dat. Ik geloof dat iedere relatie die we aangaan met een ander ook een kans is op herstel. Als we onze levensboom verplaatsen en we op de nieuwe plek wel de juiste voedingsstoffen krijgen die we nodig hebben, kunnen we groeien. Hoe oud we ook zijn. Dat heeft wel tijd nodig. Je moet eerst weer wortelen, de grond verkennen, stevigheid verkrijgen. Soms zal er wat gestut moeten worden omdat de boom wankel staat en de wortels nog geen diepgang hebben. Er zal regelmatig bemest moeten worden omdat er een chronisch gebrek kan zijn ontstaan aan bepaalde voedingsstoffen. En misschien moeten we wel leren leven met bepaalde littekens die altijd zichtbaar blijven. 

Inzicht

Belangrijk is dat je inzicht krijgt in jouw hechting. Dat helpt je om te begrijpen waarom je bent wie je bent, en waar je mee aan het werk kunt. Verdiep je eens wat verder in het onderwerp hechting. Schrijf op wat je je herinnert van je ouders. Wie waren ze? Hoe gingen ze met jou (en de andere kinderen) om? Hoe betrokken waren ze? Was er ruimte voor conflicten of een eigen mening die afweek? Hoe gingen ze met elkaar om? Voelde je je veilig en gezien? Hoe was de sfeer in huis?
Ga ook eens na hoe jouw vriendschappen eruit zien. Wie neemt initiatief? Moet je vriendschap verdienen door altijd maar voor die ander klaar te staan? Kun je jezelf zijn? Lukt het überhaupt wel om vriendschappen aan te gaan en te behouden?

Hechtingsbehoeften en -angsten

In mijn praktijk werk ik graag met een lijst van hechtingsbehoeften en -angsten. Zo'n lijst helpt je om voor jezelf helder te krijgen waar jouw tekorten zitten.

Hechtingsbehoeften:

• Behoefte om geaccepteerd te worden
• Behoefte aan nabijheid
• Behoefte aan begrip
• Behoefte om belangrijk gevonden te worden
• Behoefte om geliefd te worden
• Behoefte dat je partner de goede dingen in je ziet
• Behoefte aan waardering
• Behoefte aan veiligheid
• Behoefte om gezien te worden

Hechtingsangsten:

• Angst om afgewezen te worden
• Angst om verlaten te worden
• Angst om te falen of niet te kunnen voldoen
• Angst om niet gewaardeerd of geaccepteerd te worden
• Angst om niet geliefd te zijn
• Angst om gecontroleerd te worden
  

Neem bovenstaande lijst eens door en bedenk waar je je het meest in herkent. Als je dan vervolgens aan je relatie of vriendschap denkt en je terugdenkt aan een moment van spanning of conflict zul je ontdekken dat het ten diepste gaat om een onvervulde behoefte of een angst. Als je dat kunt zien, en mooier nog, als je dat kunt bespreken met die ander, kun je veranderen! Niet plotseling, van de één op de andere dag, maar geleidelijk aan.

Echte verandering is mogelijk! Zorg voor de juiste voedingsbodem waarop je kunt wortelen en als je merkt dat je tekorten hebt... zoek hulp. Misschien heb je even wat mest nodig of een paar stevige palen om tegenaan te leunen.

(Je bent welkom in mijn praktijk www.voltooidverledentijd.eu of je kunt zoeken naar een hulpverlener in jouw buurt op www.ikzoekchristelijkehulp.nl)