Groeien

Hechting

Afgelopen studieweekend ging het over hechting. Eén van de meest fundamentele ontwikkelingstaken van een kind. Als een baby wordt geboren is het volledig afhankelijk van ouders voor zijn veiligheid, bescherming en kans op overleven. Automatisch zoekt een baby contact en, in gezonde situaties, gaan ouders reageren op de signalen van hun kindje. Er ontstaat een hechtingssysteem.

Helaas is de realiteit dat er ontzettend veel gezinnen zijn waar kinderen niet op een goede en gezonde manier kunnen hechten. Ik denk aan de vele pleegkinderen in Nederland die vaak al op jonge leeftijd zelf moesten overleven omdat ouders onmachtig waren hen te geven wat ze nodig hadden. Ik denk aan adoptiekinderen die soms de eerste jaren opgroeien in weeshuizen of onder erbarmelijke omstandigheden. Er zijn ouders die zelf nooit onvoorwaardelijke liefde hebben gekend en die gewoonweg niet weten hoe ze op de juiste manier moeten reageren op hun kind. En wat dacht je van gezinnen waar sprake is van verslaving, psychische problemen of huiselijk geweld?

Ook die kinderen ontwikkelen een hechtingssysteem. Alleen hebben we het dan niet over veilige hechting maar over angstige hechting waarbij kinderen zich juist of enorm vastklampen aan de verzorgende volwassenen of zich distantiëren en het vertrouwen in de ander niet ontwikkelen.

Relaties

Hechting is één van de belangrijkste bouwstenen in een relatie. Hoe veiliger jij gehecht bent als kind, hoe gezonder jij je ook kunt hechten aan een ander, bijvoorbeeld aan je partner, maar ook in vriendschappen. Het fundament van hechting wordt gelegd tijdens de zwangerschap en in de eerste twee levensjaren.

Heel veel van de relatieproblemen die ik in mijn praktijk tegenkom hebben te maken met hechting. Ergens, in een vroeg verleden, is een basis gelegd hoe iemand tegen zichzelf en tegen de ander aankijkt en dat komt om de hoek kijken als men een relatie aangaat.

Hechtingsproblematiek

Hechtingsproblematiek is heftige problematiek. Ik kan daar als gezinshuisouder over meepraten. Kinderen met een onveilige hechting laten vaak complex en heftig gedrag zien. Ze zijn onvoorspelbaar, doen pogingen om je van hen af te stoten, trekken alles uit de kast om maar afgewezen en afgekeurd te worden terwijl het enige waar ze behoefte aan hebben veiligheid, liefde en bescherming is.

Onherstelbaar?

Het lijkt wat somber en definitief, want kun je herstellen wat er in de vroege kinderjaren is fout gegaan? Kan een onveilig hechtingssysteem ooit veranderen? Kun je een ander ooit vertrouwen als de belangrijkste mensen in jouw leven niet te vertrouwen bleken? Ik denk dat het kan, ook al is het geen makkelijke en snelle klus. Ik zeg niet dat het in alle situaties mogelijk is, en misschien blijft het in veel gevallen wel een ietwat pijnlijke plek die gevoelig blijkt als erop gedrukt wordt. Maar toch, als ik kijk naar mijn eigen leven dan zie ik dat het mogelijk is om van een angstig gehecht kind te veranderen in een volwassene die in staat is gezonde relaties aan te gaan. Er is dus hoop!

Herkansing

‘Relaties zijn herkansingen voor dingen die we gemist hebben in onze jeugd.’ Ik schreef deze zin op tijdens de training van SAMEN, een training voor het online programma voor stellen die te maken hebben gekregen met ontrouw binnen hun relatie. Ik werd ontzettend blij van deze zin en dacht terug aan hoe mijn leven verlopen is. Opgegroeid als onveilig gehecht kind met fors wantrouwen naar ieder ander mens, in ieder geval volwassenen, kwamen er in de loop van mijn leven diverse mensen op mijn pad die anders bleken te zijn.

Ik ontmoette Bas, een predikant, die bewogen met me was en die urenlang met me sprak, of soms alleen maar stilzwijgend of biddend naast me zat. Hij troostte me en stelde me gerust. Hij sprak liefdevolle woorden en bemiddelde tussen God en mij als ik vastliep.

Ik kwam in contact met Kees en Sija. Een stel met wie ik, en later ook JW, bevriend raakte. Ze waren onvoorwaardelijk betrokken. Ik was altijd welkom en ze waren veilig en betrouwbaar. Kees liet me nooit alleen naar huis fietsen, ook al was ik al 19 jaar. Hij fietste mee. Toen ik in mijn vierde jaar van het HBO zat boden ze me zelfs een plekje aan in hun gezin. Het was niet te begrijpen voor mij. Waarom deden ze dat? Het voelde goed maar ook zo verwarrend. Wat moest ik er voor terug doen? Maar daar ging het niet om. Ik mocht er gewoon zijn. Ik draaide mee in hun leven, Jan Willem was ook welkom, en wat ik zo bijzonder vond... ze vertrouwden hun dochtertje, een baby nog, aan mij toe. Ik mocht soms oppassen, haar uit bed halen, voeden, boekjes met haar lezen... Ik groeide. Kees en Sija waren de ceremoniemeesters op onze bruiloft.

Ik leerde Jan Willem kennen. Jullie kunnen erover lezen in mijn boek ‘Tranen in mijn koffie’ en ook in ‘Adem in, Adem uit’. Jan Willem die trouw, zorgzaam, liefdevol en met veel humor elke keer weer voor mij koos, hoe ik er ook aan toe was.

Ik raakte bevriend met Anja, nuchter, recht door zee, betrouwbaar, humoristisch, relativerend maar vooral trouw en vol geloof in een hoopvolle toekomst. Voor het eerst in mijn leven durfde ik te gaan geloven dat vriendschap gelijkwaardig was, dat ik geen tegenprestatie hoefde te leveren of aan voorwaarden hoefde te voldoen. Het was gewoon oké zoals ik was, helemaal, met alles erop en eraan. Met mijn mooie kanten, maar ook met mijn deuken en breuken.

Henry&Trudie gaven mij een herkansing op het gebied van ouderschap. Ik kreeg van hen de boodschap dat ik van waarde was, dat ze van me hielden, dat ik nooit teveel was, niets was te gek en ik mocht altijd een beroep op hen doen. Al was het midden in de nacht, en dat was het soms ook! Ze stonden voor me klaar, of, om het in termen van hechting te zeggen: ze waren beschikbaar!

Er zijn heel veel mensen geweest naast degenen die ik hier genoemd heb bij wie ik stukjes van mijn leven heb kunnen herkansen. Dat was helend en maakte dat ik hoe langer hoe meer grond onder mijn voeten kreeg. Of misschien moet ik zeggen: ik ontdekte dat ik bestaansrecht had en dat ik in deze wereld ruimte mag innemen.

Groeien

Ik weet niet hoe jij bent groot geworden en hoe jij in het leven staat. Misschien heb je wel net zulke grote kwetsuren als ik, of is het minder heftig maar merk je dat er altijd een bepaald wantrouwen naar de mensen om je heen aanwezig is. Wellicht ben je tot de conclusie gekomen dat jij er alleen maar mag zijn als je goed doet voor anderen, want jij doet er eigenlijk niet toe. Je voelt jezelf vooral tot last van iedereen om je heen.

Ik zou je willen uitdagen om de herkansing aan te gaan. Dat hoeft niet per se in een relatie met een partner, dat kan in iedere willekeurige relatie met een betrouwbare, gezonde volwassene. Een vriend of vriendin, een collega, een medestudent, misschien een zus of nicht of een hulpverlener. Durf nog eens kwetsbaar te zijn en kom voor de dag met jouw blauwe plekken!

Je kunt, hoe oud je ook bent, groeien in hechting. Groeien kost tijd en je hebt er (gevarieerde) voeding voor nodig. Groei kun je niet afdwingen. Ik kreeg een prachtige bak met narcissen van mijn vriendin, maar er waren alleen maar groene steeltjes zichtbaar. Dagenlang gebeurde er niets tot ik op een ochtend keek en één narcis open was gegaan en prachtig afstak tegen al het groen. Het was vanzelf gegaan, en ik had de bloem beschadigd als ik hem er met m’n handen had geprobeerd uit te peuteren.

Vertrouwen

We praten er soms makkelijk over, dat we een ander moeten vertrouwen, dat je iemand je vertrouwen moet geven. Zo werkt het niet. Vertrouwen in jezelf, in God, in de ander, kun je niet forceren of afdwingen. Vertrouwen gaat groeien als je je wantrouwen durft te delen. Ik spreek uit ervaring en zie het ook om me heen gebeuren bij anderen. Kies de juiste uit aan wie je je wantrouwen geeft en bij wie je kwetsbaar bent.

Geef jezelf een herkansing om te groeien en tot bloei te komen! Je bent het meer dan waard!