dinsdag 19 mei 2015

Kwetsbaar zijn... durf jij het?

"De kracht van kwetsbaarheid", een inmiddels bekend boek van Brené Brown. Ik heb het nog niet gelezen, maar dat gaat binnenkort gebeuren als ik me verbeeld zeeën van tijd te hebben na mijn operatie. Toch kwam het thema "kwetsbaarheid" de afgelopen weken, misschien wel maanden, vaak in mijn gedachten.

"Hoe is het met je?", de standaardvraag die we elkaar stellen bij een ontmoeting. "'Goed hoor en met jou?", is misschien wel het meest gehoorde antwoord op deze vraag. Wat weten we over elkaar en van elkaar en wat laten we echt van onszelf zien aan een ander?

Afgelopen zondag zei degene die de kerkdienst leidde dat er zo'n bijzondere verbondenheid in de gemeente was te merken rondom de zwangerschap, de geboorte en het overlijden van Levi. Dat was ook zo. Er werd aan alle kanten meegeleefd, gebeden, praktische hulp geboden, kaartjes gestuurd, maaltijden gebracht en ga zo maar door. Met elkaar leefden we mee en deelden het verdriet. Ik dacht erover na: Wat maakt nou dat er in deze situatie zoveel verbondenheid wordt ervaren, terwijl ander lijden in onze gemeente, maar ook in de samenleving, of in je familie misschien wel onopgemerkt blijft? Is dat puur omdat het hier om een klein kindje ging? Om zo'n groot verlies? Is het omdat Marije en Richard misschien tot de meer betrokken en op de voorgrond zijnde gemeenteleden horen? Dat laatste zeker niet... ik ken hen als een bescheiden en "gewoon" gezin.

Ik denk dat het antwoord ligt in kwetsbaarheid.
Wat is kwetsbaarheid eigenlijk? Als ik het opzoek in het woordenboek komen er betekenissen uit als: Broos, fijngevoelig, te treffen, fragiel. De mooiste omschrijving die denk ik het dichtst bij de werkelijkheid komt vind ik: Kwetsbaar is weinig beschermd tegen beschadiging.
Weinig beschermd tegen beschadiging...
Over het algemeen doen wij juist het tegenovergestelde. We stellen alles in het werk om maar niet beschadigd te raken door het leven of door de mensen om ons heen. We laten mensen niet te dichtbij komen, praten het liefst over koetjes en kalfjes, leiden de aandacht af van onszelf als we met moeite rondlopen, houden problemen in onze relaties of vriendschappen voor onszelf, huilen niet in gezelschap en hebben het liever over een ander dan over wat ons bezig houdt.
En ik snap het... helemaal! Ook ik ben opgegroeid, zoals zovelen, in een gezin waar het nergens over ging. De onderwerpen waren jaar en dag (en nog steeds) hetzelfde: het weer, vakantie, de dominee (of als er geen dominee was de stand van zaken rondom de volgende beroeping), de roddels over de kerkgangers, buurtbewoners of familieleden. Kwetsbare, gevoelige zaken werden gemeden. Er werden cynische grappen gemaakt waarmee we elkaar onder tafel schoffelden of waarmee we verdriet weg lachten. En de boodschap waarmee je de buitenwereld tegemoet trad was duidelijk: "Bij ons gaat alles goed!" Je hangt niet de vuile was over je gezin buiten.

Ik denk even terug aan de afgelopen maanden. Richard, Marije en hun kinderen. De kleine nog ongeboren Levi waarvan al zo snel duidelijk was dat hij niet bestemd was voor het leven hier op aarde. Marije en Richard waren er open over. Ze deelden het nieuws, met hun kinderen, met hun families, met de gemeente, op facebook. Marije schreef over haar gedachten en gevoelens in die periode en deelde dat met hen die het wilden lezen. Ze plaatsten updates in de nieuwsbrief van de kerk en nodigden alle betrokken mensen uit om op de zondag in de week voordat de bevalling zou plaatsvinden bij hen thuis te komen bidden.
Kwetsbaarheid... weinig bescherming tegen beschadiging. Het was een risico dat ze namen... hun kwetsbaarheid had kunnen leiden tot vervelende, kwetsende, opmerkingen. Misschien tot vragen of een veroordelende houding. Tot onbegrip.
Ze hadden het ook anders kunnen doen. Ze hadden andere besluiten kunnen nemen en het advies van de artsen opvolgen: laat deze embryo weghalen, het is kansloos. Ze hadden dat kunnen doen voordat iedereen op de hoogte geweest zou zijn van wat er speelde. Niemand had het hoeven weten, misschien ooit eens, over heel veel jaar, als het ter sprake zou komen. Ze hadden zich kunnen terugtrekken en zich afzijdig kunnen houden van iedereen en vragen kunnen vermijden.
Maar voel je, al lezend, al denkend over deze situatie en de mogelijkheden, wat het gevolg zou zijn geweest? Onkwetsbaarheid, dat wel. Maar ook: eenzaamheid, stil verdriet, geen meeleven, misschien wel isolatie of schuldgevoel.

Kwetsbaar zijn is een risico. Je kunt beschadigd worden. Door kwetsbaar te zijn doe je als het ware je pantser uit en zet je je helm af. Je kunt geraakt worden. En dat kan pijn doen. Maar er is ook een andere kant. Kwetsbaarheid nodigt uit. Pas geleden waren we in het Archeon en daar kon je van die oude helmen opzetten en pantsers passen. Loodzwaar waren die dingen en het enige dat je nog zag waren je ogen. Ja, je bent er goed mee beschermt voor vijandige aanvallen, maar daar heb je dan ook alles mee gezegd. Je beweegt je er niet makkelijk mee, je kunt geen non-verbale taal meer aflezen, je bent als het ware onzichtbaar geworden.
Kwetsbaarheid maakt zichtbaar. Het gevoelige, tere, soms onbesprokene mag zichtbaar worden. Dat kunnen mooie, dankbare dingen zijn, maar ook pijnlijke, teleurstellende dingen. Door de buitenwereld iets van jouw binnenkant te laten zien wordt je kwetsbaar. Dat is de ene kant. Maar de andere kant is dat je door zelf kwetsbaar te zijn de ander de kans geeft er voor jou te zijn, naast je te staan, met je mee te dragen. Dat voelt misschien wat onwennig, of soms zelfs te veel. Of misschien ben je automatisch geneigd, net als ik, om aangeboden hulp maar af te wimpelen (ik kan het zelf wel, ik ben sterk!).  Maar daarmee trek je het pantser weer aan, dat loodzware ding, en ploeter je zelf weer (onkwetsbaar) door.

Toen ik nadacht over de verbondenheid die we als gemeente hadden ervaren rondom Levi, kwam het woord kwetsbaarheid steeds weer in me op. Door hun kwetsbaarheid, door het delen van hun verhaal, hadden Richard en Marije de mensen om hen heen de kans gegeven mee te leven, verbonden te zijn, mee te dragen, mee te bidden en te danken, mee te huilen. Hielp dat? Niet in de zin dat ze Levi daarmee bij zich hebben kunnen houden. Maar ik ben ervan overtuigd dat het wel degelijk geholpen heeft, en gaat helpen om op een goede manier om te gaan met dit enorme verdriet en verlies.
Mijn hart is geraakt door reacties van mensen op het verhaal van Richard en Marije. Mensen die zelf een kindje hebben verloren, of een broertje of zusje, soms zelfs meerdere, maar bij wie dat verlies er niet mocht zijn. Omdat de tijd toen zo anders was en er niet over gesproken werd. Bij wie zo'n kindje maar zo snel mogelijk werd weggenomen en begraven, soms zonder dat de moeder of vader het gezien hadden. Wat een bevroren tranen en leed zit daarachter!
En, mede door een (kwetsbaar) gesprek, na afloop van de afscheidsdienst voor Levi, werd ik me ook bewust van mijn eigen onkwetsbaarheid. Ja, er zijn momenten dat ik heel kwetsbaar ben en geweest ben. Ik heb me kwetsbaar opgesteld toen ik mijn boek schreef en pijn deelde met de lezers. Maar hoe vaak ben ik nu echt, kwetsbaar, eerlijk? Mag ik van mezelf huilen als op moederdag mijn buik zo leeg voelt? Mag ik zeggen dat ik de komende operatie ook gewoon hartstikke spannend vind en er zo af en toe ook als een berg tegenop zie?
Wat zeg ik als mensen aan mij vragen: "Hoe is het?"
En aan de andere kant... geef ik mensen de kans om er voor mij te zijn als ik het moeilijk heb? Kan de gemeente in mijn situatie ook iets van die verbondenheid ervaren door er voor mij te mogen zijn? En hoe zit dat met al die andere mensen in onze kerk, of omgeving, of familie, die lijden met zich mee dragen? Mag verdriet, pijn, leed, tragedie, relatieproblemen, verslaving, depressie, werkeloosheid, schulden, etc. etc. nog genoemd worden? Mag het er zijn? Mogen het met elkaar dragen?

Kwetsbaarheid... weinig bescherming tegen beschadiging
Kwetsbaarheid... veel bewogenheid en meeleven in jouw moeite
Onkwetsbaarheid... krachtig en onaantastbaar
Onkwetsbaarheid... eenzaam en opgesloten in jezelf

Wat kies jij? Durf je het risico te nemen? Wat zou de wereld er anders uit komen te zien als we meer kwetsbaar zouden zijn...



Geen opmerkingen:

Een reactie posten