Herinneren

Eeuwigheidszondag

Vandaag is de laatste zondag van het kerkelijke jaar. In veel kerken zijn de namen genoemd van hen die we dit jaar moesten loslaten. Eeuwigheidszondag wordt dat ook wel genoemd. Een dag met een randje. Een dag vol herinneringen. Een dag om samen stil te staan bij die broer of zus die stierf na een ziekte. Bij een vriend die zichzelf van het leven beroofde. Bij een vader of moeder die zo intens gemist wordt. Bij een opa of oma die een lege plek achterlaat. Bij die buurman die zo karakteristiek was. Bij een baby die het leven al voor de geboorte ontglipte. Bij het kindje dat stierf terwijl zijn leven nog maar net begonnen was. Bij je partner die je nog helemaal niet kon missen.

We noemen je naam vol liefde
nooit voorbij
met ons verbonden
voor altijd
ben jij

Een lege plek

Als iemand die ons lief is overlijdt ontstaat een lege plek in ons bestaan. Een lege plek in onszelf. Wat blijft zijn de herinneringen. Soms eindeloos veel omdat we al zo lang met iemand verbonden waren. Soms maar een korte, intense, herinnering omdat een baby stierf of een kindje niet oud werd. Ook zijn er velen die een kindje verloren en geen afscheid konden nemen. Zo ging dat vroeger. Het zou beter zijn voor het verwerkingsproces als de ouders zo min mogelijk met de overleden baby geconfronteerd zouden worden. Het tegendeel blijkt waar te zijn.

Vandaag is een dag dat ook die baby’s, zo ongekend en weggemoffeld, bestaansrecht mogen krijgen. Ook zij worden gemist. Misschien nooit meer genoemd, maar voortlevend in de harten van hun ouders.

Emoties

Verlies gaat met zoveel verschillende emoties gepaard. Verdriet, angst, boosheid, opluchting, verwarring, dankbaarheid, alles kan door elkaar heen buitelen. Al die emoties zijn passend. Ze horen erbij. De vragen die blijven na een zelfmoord, de boosheid op artsen omdat er fouten gemaakt zijn, het verdriet omdat je zoveel van iemand hield, de opluchting omdat het lijden eindelijk voorbij is, dankbaarheid om alles wat geweest is. Angst voor wat nog komen gaat.

Op een dag als vandaag, maar ook op alle andere dagen, mag er ruimte zijn voor dat wat het gemis in je oproept.

Soms grijpt het me
bij keel en hart
ben ik machteloos
verscheurd

Had ik, moest ik, kon ik
onmogelijk
maar stel...
was het dan niet gebeurd?

Herinneren

Herinneringen zijn de brug tussen jou en degene die verloren hebt. Ik vind het woord ‘herinneren’ zo mooi. Er zit iets in van: innerlijk. Alsof je eigenlijk zegt: door de herinneringen leeft iemand bij mij van binnen verder. Herinneringen zijn kostbaar. Je mag ze koesteren en delen van anderen zodat ze levend blijven.

Ik las een treffende zin: ‘Het verlies van een volwassene is het verlies van het verleden. Het verlies van een baby is het verlies van de toekomst.’ (uit: Rouwen na het verlies van je baby) Als je een volwassene verliest zijn er al zoveel herinneringen opgebouwd. Goede en slechte herinneringen, mooie en afschuwelijke momenten hebben een onzichtbare band met iemand gevormd. Als je een baby verliest, zeker als dat onverwacht gebeurt, zijn er nauwelijks herinneringen. Daarom is het afscheid ook zo belangrijk. Die dagen dat je je kindje nog bij je hebt. De foto’s die gemaakt worden, het plukje haar, de voetjes of handjes in gips.

Wat een gemis als je in een tijd leefde waarin dat er allemaal nog niet was. Ik zou je willen aanmoedigen om als je daar behoefte aan hebt alsnog een tastbare herinnering te maken. Een plekje in je kamer, een brief of een steen, iets symbolisch. Iets dat jouw kindje, het grote gemis, de lege plek in jouw leven vertegenwoordigt. Iets om te koesteren.

Delen is helen

Als je samen kunt rouwen, als je je gemis kunt delen, als je herinneringen kunt uitwisselen, je verhaal kunt vertellen is dat helend. Niet dat het gemis verdwijnt, maar door te praten over jouw geliefde houdt je de herinnering levend en blijft iemand zijn plek in je leven houden.

Iemand is pas echt dood als er niet meer over hem gesproken wordt. Als jij iemand bent die een verlies met zich meedraagt dan zou ik je gunnen dat je de ruimte hebt en voelt om je verhaal te doen. Zo vaak als je kunt.

Ken jij iemand die een verlies meemaakte? Recent of al heel lang geleden? Heb daar dan aandacht voor. Vraag eens hoe het is, oprecht geïnteresseerd, nieuwsgierig vanuit betrokkenheid. Hoe is het leven zonder je moeder? Hoe oud zou jouw dochter nu geweest zijn? Heb je ooit meer duidelijkheid gekregen waarom je tante zelfmoord pleegde? Zullen we samen het graf bezoeken? Vertel nog eens over de periode van ziekte. Mag ik de foto’s nog eens zien?

Misschien hoef je niets te vragen, niet te praten, maar laat merken dat jij er bent en dat je mee wilt dragen en wilt helpen om te herinneren. Iedereen heeft wel een gemis in zijn leven. Het hoeft niet hetzelfde te zijn. Je kunt elkaar herkennen in gemis. Dat verbindt en heelt. Ik heb geen kindje gekregen, maar als ik praat met ouders die een kindje verloren hebben herken ik het verdriet en het verlangen. De lege armen. Dat verandert de situatie niet, maar het maakt het dragelijker. Gedeelde smart is halve smart.

Ik ontmoet jou
en jij mij
helder en oprecht contact
samen dwalen door het land van rouw
soms lichtvoetig
dan weer zwaarbepakt

In contact met jou
ontmoet ik mij
mijn verlangen en gemis
met de tijd
dan heet ik mij
welkom
met alles wat er is

De gedichten uit deze blog zijn te lezen in het prachtige boek van Floortje Agema: Jij wordt gekend.