Verlies én winst

Vakantie

Er ligt een stapel plastic mapjes op mijn bureau. Vandaag is de laatste werkdag voor de zomervakantie. Tijd om op te ruimen en af te ronden. In de mapjes zitten de gespreksverslagen van de bezoekers van mijn praktijk. Ik maak twee stapels: Afgeronde contacten en lopende contacten. Elk mapje blader ik even door. Wat heb ik veel gesprekken mogen voeren afgelopen jaar. Wat heb ik met veel mensen een stukje mogen optrekken en mee mogen denken en helpen in hun levens.

Verlies

Al bladerend door de gespreksverslagen raak ik opnieuw onder de indruk van de verhalen van de mensen die ik heb mogen ontmoeten. Er valt me ook iets op. Iets gemeenschappelijks. Iets dat ik in mijn eigen leven ook herken. In alle verhalen komt ‘verlies’ naar voren. Het lijkt een thema te zijn dat als een rode draad door het leven loopt.

• Verlies omdat een partner is weggegaan
• Verlies van werk
• Verlies van vertrouwen in mensen of God
• Verlies van (toekomst)dromen
• Verlies van een onbezorgde jeugd
• Verlies van gezondheid
• Verlies van zelfvertrouwen of eigenwaarde
• Verlies van energie omdat een burn-out vat op je heeft gekregen
• Verlies van je kind(je) omdat hij of zij stierf, soms nog voordat het geboren werd
• Verlies van hoop
• Verlies van ouders of broers of zussen door de dood of omdat contact verbroken werd
• Verlies van geloof

De aanleiding om hulp te zoeken is er bijna altijd één die met verlies te maken heeft. Verlies desorganiseert je leven, veroorzaakt chaos en onrust. Je leven lijkt even te wankelen, de bodem onder je voeten dun, of zelfs weggevaagd. Zekerheden blijken opeens gebakken lucht, beloften die gedaan zijn lijken holle woorden.

Verlies verwerken?

Je hoort regelmatig de uitspraak: ‘Je moet je verleden verwerken’, of ‘Het duurt wel een tijd voordat je een echtscheiding verwerkt hebt’, of wat dacht je van de term: ‘Rouwverwerking’.

Ik heb deze woorden en opmerkingen zelf ook vaak gebruikt. Maar de laatste tijd heb ik veel nagedacht over deze dingen en kom ik steeds meer tot de conclusie dat er iets anders nodig is dan ‘verwerken’. Verwerken klinkt als een proces met een begin- en een eindpunt. Je maakt een nare gebeurtenis mee, je gaat ermee aan de slag, praat erover, laat de emoties eruit komen, moppert wat, je bent een tijdlang gefrustreerd of depressief en uiteindelijk pak je de draad van je leven weer op en ga je verder. Wat geweest is ligt achter je.

Maar kan dat? Kun je iets ingrijpends meemaken en na verloop van tijd doorgaan met het leven alsof het er nooit geweest is? Stel dat je huwelijk strandt en je na verloop van jaren een andere partner ontmoet met wie je verder gaat, is je eerste relatie dan een stuk dat uit je leven geknipt is?

Ik maakte seksueel misbruik mee en door de jaren heen heb ik er over kunnen praten en zijn de herinneringen tot rust gekomen. De bijbehorende beelden, geuren of geluiden worden niet meer zomaar opgeroepen op onverwachte momenten. De herinneringen zitten op de juiste plek in mijn brein: mijn lange termijn geheugen. Ik kan erbij als ik wil en als ik daarvoor kies. Maar weg zijn ze niet.

Accepteren

Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik tot de conclusie kom dat het er niet om gaat om verliezen (in welke vorm dan ook) te verwerken, maar dat het erom gaat dat we onze verliezen accepteren.

Een ander woord voor accepteren is aanvaarden. Een verlies accepteren betekent dat je onder ogen ziet en aanvaardt dat dit, dat hele nare, dat hele pijnlijke, vanaf nu een deel van je leven is. Het hoort bij jou. Je moet het ermee doen, het kan niet meer weg, hoe graag je het ook zou willen.

Het accepteren van je verlies betekent dat je onder ogen ziet wat je bent kwijt geraakt en dat je het verdriet, de pijn, de boosheid, de verwarring of twijfels die daarbij horen de ruimte geeft. Al die emoties en gedachten, de wisselende stemmingen, de goede en slechte dagen die elkaar afwisselen, de hoop en wanhoop, ze horen bij het verlies dat in jouw leven gekomen is. Ze horen bij jou.

Accepteren is (hoe ingewikkeld misschien ook) omarmen! Het omarmen van je verlies en er zorg voor dragen.

Verdragen

Het accepteren van een verlies is geen kwestie van een verstandelijke keus. Was het maar zo makkelijk. Het is een proces, en in de meeste gevallen een gevecht met jezelf. Een gevecht omdat we het verlies en alles wat daarbij hoort niet willen. Zo moest ons leven niet gaan. Het voelt als onrecht. We hadden zelf zo’n ander plan. Je wilt geen afstand doen van je droom.

Dit gevecht met onszelf kost bakken met energie. Toch denk ik dat je die worsteling meestal nodig hebt om tot acceptatie te komen. In mijn herstelproces liep ik er vaak tegenaan. Ik was vooral boos en gefrustreerd. Er was mij onrecht aangedaan en om van de nare gevolgen af te komen moest ik alles nog een keer onder ogen zien. Dat klopte toch niet? Vaak was ik bezig om mezelf te overtuigen dat het allemaal wel meeviel en dat ik moest ophouden met zeuren over dingen die allang voorbij waren.

Hoe strenger ik voor mezelf was hoe dieper ik in de put raakte. Het geheim lag in acceptatie. Ik mocht leren accepteren dat ik een pijnlijk verleden had. Dat ik daar nog steeds last van had. Dat dat er mocht zijn. Dat de angst die was opgeslagen in mijn lichaam nu voelbaar mocht worden. Dat de tranen die bevroren waren nu mochten ontdooien. Het hoefde niet verwerkt, weggewerkt, te worden, het mocht er zijn. En het mag er nog steeds zijn.

Acceptatie van verlies is dat je het verlies met alles wat daaraan vast zit kunt verdragen. Je bent mild voor jezelf en omgeeft jezelf met compassie in plaats van met kritiek. Je zorgt voor jezelf zoals je dat ook voor een ander met verlies zou doen.

Winst

Ik weet niet wat jij in je leven aan verliezen hebt meegemaakt. Misschien wel heel recent. Misschien al lang geleden. Ieder verlies gaat gepaard met rouw. Rouw is de keerzijde van liefhebben. Rouwen kost tijd maar is absoluut geen verloren tijd. Het is de tijd die je nodig hebt om het verlies bestaansrecht te geven in je leven.

Het verlies van een geliefde, van een zoon, dochter, moeder, vader, broer, zus, vriend of vriendin, of noem maar iemand op van wie je hield, is onomkeerbaar. Diegene van wie je zoveel hield komt niet meer terug. Een gemis dat blijvend is. Dat bij jou hoort. En toch geloof ik dat als jouw verlies bestaansrecht krijgt, er winst behaald is. Misschien een andere winst dan we zelf voor ogen hadden. Maar het leven zal nooit meer hetzelfde zijn. Het leven krijgt meer diepgang. Je kijkt anders naar jezelf en het leven. Je vriendschappen verdiepen zich of je kunt er zijn voor anderen die ook een verlies meemaken. Jij weet hoe het voelt.

Het verlies van mijn onbezorgde kinderjaren, het verlies van mijn droom (kinderen), is er nog steeds. En dat is prima, het is een deel van mijn leven, van mijn verhaal. Maar het heeft waarde gekregen omdat ik nu anderen kan helpen die soortgelijke verliezen tegen komen.

Vrede

De grootste winst die je behaalt door je verlies te accepteren is dat je vrede krijgt. Vrede met hoe jouw levensweg gegaan is. Vrede wil niet zeggen dat je geen pijn hebt of iemand niet mist. Maar vrede is dat je kunt verdragen wat er is en wat jou overkomen is.

Soms komt vrede pas nadat je eerst flink gestoeid hebt met het leven, met jezelf of met God. Dat mag. Dat hoort erbij. Het zou vreemder zijn als je een verlies zo maar voor lief zou nemen en er niets bij zou ervaren.

Vrede is ook dat je accepteert dat het leven hier en nu nooit volmaakt zal worden. Hier in deze wereld, in dit leven op aarde, zal er altijd onrecht, pijn en lijden zijn. De dood heerst nog steeds. Maar er is wel een belofte dat God ons draagt, iedere dag, door de diepste dalen heen. Hij is onze vrede!

Eens zal er vrede zijn, 
eens droogt God elke traan 
en nergens wordt meer kwaad gedaan, 
op alles staat Zijn heilige naam. 
Geen oorlog wordt geleerd 
wanneer de Heer regeert.

Eens zal er vrede zijn, 
eens komt Gods Kanaän 
de wolf ligt rustig naast het lam 
de leeuw en beer zijn lief en tam. 
De angsten zijn voorbij 
de kinderen spelen vrij.

Eens zal er vrede zijn, 
eens wordt Gods naam gehoord 
Hij spreekt voorgoed het laatste woord 
en opent zelf de gouden poort. 
Dan staan wij in het licht 
dat straalt van Gods gezicht.

(Hanna Lam en Wim Ter Burg)