Vergeving, de weg naar vrijheid...

Deze week kwam opeens een blog van een maand geleden bovendrijven doordat iemand er op facebook op reageerde. Het was "Uit m'n mantel gescheurd", de blog over de eerste twee noodzakelijke stappen van vergeving naar aanleiding van "Het boek van vergeving" van Desmond en Mpho Tutu.

Volgens Tutu bestaat het pad van vergeving uit vier stappen:
1. Je verhaal vertellen.
2. De pijn benoemen.
3. Vergeving schenken.
4. De relatie vernieuwen of loslaten.

In mijn vorige blog schreef ik over de eerste twee stappen en hoe ik mijn eigen verhaal en de daarbij behorende pijn verteld had in een brief aan mijn moeder.
In eerste instantie kwam er geen enkele reactie op mijn vier pagina's tellend relaas. Ik vond dat niet zo erg, want het gaf voor mij weer hoe het ervoor stond.
Ondertussen las ik verder in het boek van vergeving. Ik kwam bij stap drie terecht: "Vergeving schenken.", en las bijzondere uitspraken waar ik er een paar van zal delen die mij raakten.

"We kiezen voor vergeving omdat het de manier is om vrij te worden en niet vast te blijven zitten in de eindeloze kringloop van ons verhaal vertellen en onze pijn benomen. Het is de manier om van slachtoffer held te worden."

"Vergeving schenken betekent niet dat ik met de daad die mij deed lijden instem of dat ik die op wat voor manier dan ook verontschuldig of vergoelijk. Het betekent simpelweg het aanvaarden van de realiteit van wat er is gebeurd en het loslaten van het incident dat niet te veranderen is."

"Vergeving betekent niet dat het recht niet mag zegevieren. Daden hebben consequenties en mensen die slechte daden doen moeten hier hun verantwoordelijkheid voor nemen."

"Vergeven kan als je leert zien dat de ander ook een mens is, kwetsbaar en geschonden door het leven."

De woorden sloten aan bij mijn beleving. Doordat mijn verhaal verteld mocht worden en ik de pijn en en het verdriet om het onrecht dat mij was overkomen als kind kon toestaan werd ik langzaam maar zeker milder. Dat was zeker geen besluit van mijn kant na een oproep om iedereen die jou gekwetst heeft te vergeven. Nee, het was een lang proces van praten, huilen, boosheid, schaamte, onmacht. Een proces waar Henry en Trudie (het echtpaar dat mij jarenlang begeleid heeft) met mij doorheen gingen. Ze nodigden mij uit om mijn verhaal te vertellen. Dat was niet makkelijk want met ieder woord dat je spreekt wordt je verleden realiteit en kun je niet meer uit onder de waarheid. Het ging meestal met horten en stoten, woord voor woord. Voor mij was het het proces van slachtoffer naar overlevende naar levende!
Later, toen mijn verhaal verteld was en ik mijn boek geschreven had kwamen er reacties vanuit de familie. En wat ik altijd al vermoed had bleek waar te zijn. Er was nog veel meer aan de hand. Niet alleen in ons gezin was sprake geweest van seksueel geweld, maar ook in het gezin van mijn moeder speelde dit al.
Dat maakte mijn verhaal niet minder aangrijpend, maar was wel de voedingsbodem voor vergeving.
Vergeving is voor mij niet één moment geweest, maar een proces van steeds weer opnieuw onder ogen zien van wat er gebeurd was om het daarna los te laten in de handen van God. En als ik het los laat, dan laat het mij los! Dan kan ik weer leven in het nu zonder geremd te worden door kettingen uit het verleden.

In maart kreeg ik een briefje terug van mijn moeder. Een kort briefje van 5 regels. Ik miste de erkenning voor mijn pijn. Ik kon niet uit de brief halen dat ze de verantwoordelijkheid voor haar nalatigheid op zich nam. Wel stond er in dat ik natuurlijk altijd thuis welkom was. Ik was van slag toen ik het briefje had gelezen. Al mijn emoties lagen door elkaar. Moest ik blij zijn? Ze vroeg toch om vergeving? Waarom was ik vooral kwaad dan? Bijna misselijk zelfs?

Ik luchtte mijn hart bij mijn intervisiegenoten van de opleiding die ik volg en dacht terug aan wat de trainer maanden geleden tegen mij gezegd had: "De bal ligt nu bij jou." Ik had die bal richting mijn moeder geschopt, maar nu lag hij weer bij mij. En het voelde niet goed. Deze paar zinnetjes als reactie op mijn vier pagina's tellend relaas.

Ik kwam bij stap 4 in het boek: "De relatie vernieuwen of loslaten." Ik had mijn verhaal verteld en de pijn benoemd. Ik heb mijn moeder vergeven omdat ik weet dat zij ook een mens is met een verleden. Maar voor dit moment eindigt de relatie hier en mag ik het loslaten. De bal rolde even heen en weer maar ligt nu stil in een hoek. Lek gestoken. En mocht ooit de dag komen dat mijn moeder een andere brief schrijft waarin er erkenning is voor mijn pijn, en mijn verhaal er echt mag zijn en dit door haar ook zo benoemd wordt, dan plakken we de bal en pompen we hem wel weer op.

Het is niet gegaan zoals ik gehoopt had. Want ergens hoop je toch op erkenning: dat ze eindelijk voor mij zou kiezen en de daden van mijn broer zou veroordelen. Maar toch heeft het me wat gebracht. Vrijheid. Want na al die jaren mag mijn verhaal, inclusief de ontkenning van mijn ouders, er zijn. Het mag niet van hen, maar van mij! Ik hoef hen niet meer te beschermen door niet over de vuile was te praten. Ik mag er zijn. Met mijn verleden. En ik heb een verhaal te vertellen aan de wereld. Een verhaal van onrecht, maar vooral van kracht en hoop en een zeker weten dat je verleden niet bepaalt hoe je toekomst eruit komt te zien! Een verhaal met een goed eind, ook al zal het soms best pijn doen. Maar dat is het leven. Dat mag er ook zijn. Zonder pijn geen groei! En zonder groei geen bloemen. En zonder bloemen geen vruchten.

Ik heb ervoor gekozen om de relatie los te laten. In het boek van Tutu staan prachtige, ontroerende verhalen van mensen die kozen om de relatie te vernieuwen. Hoe ze dat konden? Omdat de ander hun verhaal en hun pijn recht deed.
Vergeving is iets van twee kanten. Vergeving vragen en vergeving schenken. Ook daarover staan hele bijzondere dingen in het boek geschreven. Meestal horen we alleen maar spreken over het feit dat we vergeving moeten schenken. Ook voor vergeving vragen heeft Tutu vier stappen benoemd:
1. De fout toegeven
2. Getuige zijn van het leed van de ander en spijt betuigen
3. Vergeving vragen
4. De relatie vernieuwen of loslaten

Dit maakte het verhaal voor mij compleet, en ik hoop dat het voor jou ook helpt om dit te lezen. Vergeving vragen is stap 3. Daar gaat wat aan vooral. En als dat er niet aan vooraf gaat is er geen erkenning van het verhaal en wil je de gevolgen van je daden blijkbaar niet onder ogen zien en de consequenties ervan dragen. Dat was ook wat er in het briefje van mijn moeder gebeurd was en het verklaarde mijn heftige reactie. 

Vergeving, een moeilijk onderwerp. Een pijnlijk onderwerp omdat het altijd te maken heeft met onrecht en verdriet. Vergeving... de weg naar vrijheid! Dat heb ik ervaren. Mijn wens voor een ieder die hier mee worstelt is dat die bevrijdingsdag ook voor jou komt! 

We kunnen niet opnieuw beginnen 

We kunnen geen nieuwe start maken alsof het verleden er niet was

Maar we kunnen iets nieuws planten

in de geschroeide aarde

Mettertijd zullen we een nieuw verhaal oogsten over wie we zijn

We zullen een relatie opbouwen die getemperd is door het vuur 

van onze geschiedenis

Jij bent iemand die mij heeft gekwetst

Ik ben iemand die jou zou kunnen kwetsen

En in het besef van deze waarheden kiezen we ervoor om iets

nieuws te maken

Vergeving is mijn vastbeslotenheid om de afgestorven wirwar van

pijn en beschuldiging op te ruimen

En ruimte te creëren, een akker om in te zaaien

Als ik deze plek overzie, kan ik ervoor kiezen jou uit te nodigen

Of kan ik ervoor kiezen je te laten gaan 

En deze akker braak te laten liggen

(Pagina 163)